“It is never too late to study”. Adult education in Communist Poland as described in „Przyjaciółka” weekly (1948–1951)

„Na nauke nigdy nie jest za pózno”. Edukacja dorosłych w Polsce Ludowej w świetle czasopisma „Przyjaciółka” (1948–1951)

DOI: 10.34866/wth1-7c40

Ewa Fogelzang-Adler
ORCID: 0000-0002-7174-3405

Słowa kluczowe: edukacja dorosłych, edukacja pracujacych, oswiata, szkolnictwo, „Przyjaciółka”, Polska Ludowa, tresci informacyjne, tresci propagandowe

Key words: adult education, workers’ education, education, school system, Przyjaciółka, Communist Poland, informational content, propaganda content

Streszczenie: Niniejsza publikacja dotyczy problematyki edukacji dorosłych w Polsce w pierwszym okresie powojennym, prezentowanej na łamach najbardziej popularnego wówczas czasopisma kobiecego – tygodnika „Przyjaciółka”. Cezury czasowe wyznaczaja lata 1948–1951, czyli wydawania pisma przez Spółdzielnie Wydawniczo-Oswiatowa „Czytelnik”. Analiza tresci (jakosciowa analiza zawartosci) objeto wszystkie wypowiedzi zwiazane z tematem badawczym, którymi były głównie artykuły redakcyjne, opowiadania z cyklu „Radosci i smutki”, listy czytelników kierowane do redakcji, zamieszczone łacznie w 198 numerach. Przeprowadzone badania wykazały, ze redaktorzy „Przyjaciółki” duza wage przywiazywali do tematyki edukacji dorosłych Polaków, przedstawiajac informacje zwiazane z wieloma jej formami na róznych poziomach kształcenia i dokształcania. Właczajac sie w nurt działan prosystemowych propagowano osiagniecia „nowych władz panstwowych i partyjnych” w zakresie rozwoju bezpłatnej edukacji dorosłych. Doradzano czytelnikom, by podejmowali nauke w szkołach, odbywali szkolenia, uczestniczyli w kursach, wykładach, odczytach czy dyskusjach, samokształcili sie, zdobywali nowa wiedze, umiejetnosci i kompetencje, wykorzystujac mozliwosci ustrojowe Polski Ludowej. Akcentowano, ze wszyscy obywatele, bez róznicy płci i wieku moga uczyc sie, gdyz „na nauke nigdy nie jest za pózno”.

Abstract: This publication refers to adult education in Poland in the first period after World War II, as presented in the most popular magazine for women those days, i.e. Przyjaciółka weekly. This is the period from 1948 to 1951, when the weekly was published by Spółdzielnia Wydawniczo-Oswiatowa “Czytelnik”. The analyzed content includes all the texts relating to the study subject, i.e. primarily editorial articles, stories in the “Joys and Sorrows” cycle, readers’ letters addressed to the editors, published in 198 editions altogether. The studies revealed that the editors of Przyjaciółka paid much attention to the topics relating to the education of adult Poles, presenting information on its numerous forms at various levels of education, including professional development programmes. In line with the activities supporting the system, the weekly promoted the achievements of “new state and party authorities” relating to the development of free adult education opportunities. The readers were advised to start learning at schools, undergo training, participate in courses, lectures, readings or discussions, to self-educate, to acquire new information, skills and competences by using the systemic opportunities in Communist Poland. It was stressed that all citizens, irrespective of their gender and age, can learn as “it is never to late to study”.